Gaz Türbinleri, önce gazı yada havayı sıkıştırıp, sonra ise yakıtın yanması sonucu ısı ile genişlemesini, dönme hareketine çevirir. Bu hareket devamlı ve düzenli olarak ortaya çıkar. Bu özelliği yönünden benzin ve dizel motorlarından fark eder. Benzin ve dizel motorlarında dönme hareketini elde etmek için ihtiyaç duyulan krank miline burada gerek yoktur. Gaz türbinleri hemen hemen bütün güç motorlarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca elektrik elde edilmesinde, gazların boru ile iletilmesinde önemli bir yeri vardır. Peki gaz türbinini kim icat etti?
Gaz türbininin prensibi, çok önceleri, ateş üzerinde et pişirirken gerekli olan şişlerin devamlı döndürülmesinde kullanılmıştır. Yüksek sıcaklıktaki havadan dönme elde etmek için, kanatlar da kullanılmaktaydı. Her ne kadar gaz türbininin keşfi 1791’de patent alan İngiliz John Barber’e dayanmaktaysa da, kompresörlü ilk gaz türbünü 1894’te Fransa’da, 1900’de Almanya’da, 1902’de ABD ve 1903’te Norveç’te ortaya çıkmıştır. Bunların verimleri düşük, kendileri büyüktü. İlk sanayi gaz türbini İsviçre’de Brown- Boveri tarafından monte edilmiştir. 4000 kilowattlık bir jenaratörü tahrik etmek için kullanılmakta ve verim ise % 18 civarındaydı. Çabuk devreye girebilmesi, güç-ağırlık oranının düşük olması yedek olarak seçilmesinde etkili olmuştur.
Ancak gaz türbinlerindeki en önemli gelişme, uçaklarda kullanılmalarıyla ortaya çıkmıştır. Bu tür uygulamada sıkıştırılmış gaz kısmen genişleyerek ancak kompresör çalıştıracak kadar bir enerji vermektedir. Gazdaki geriye kalan enerji ise gaza yüksek hız vermek ve bunun sonucu uçağı tahrik etmek için kullanılır.
Jet motorlarının gelişmesi İkinci Dünya Savaşında hız kazanmıştır. O zamandan bu yana jet motorlu uçaklar yaygınlaşmıştır. Uçaklarda, jet motorları, jet motorunun itici gücünden (turbojet) veya türbindeki dönme pervaneye aktarılarak (turboprop olarak) kullanılmaktadır. Bunun dışında gaz türbinlerinin diğer yaygın bir kullanış yeri de, Amerika ve Orta Doğudaki tabiî gaz hatlarında
pompalama işleridir. Bu türbinlerin gücü 5000 ile 10.000 beygir gücü civârındadır. Ayrıca dizel motorlu elektrik jenaratörlerinin yanında günün belirli saatlerindeki isteklere cevap vermek için takviye jenaratörü olarak kullanılır. Ayrıca kamyon, otobüs ve ağır hafriyat makinalarında da kullanılmaktadır. Bunlar 200-400 beygir gücü civarındadır. Savaş gemilerinde de gaz türbinleri, yüksek hız elde etmek için kullanılır. Ticari gemilerde ise, verim düşüklüğü ve kısmî yükleme yönünden kullanımı sadece deneme mahiyetindedir.
Demiryollarında; yolcu trenlerinde yüksek gücün ve düşük ağırlığın istendiği durumlarda tercih edilir.
Gaz türbininin prensibi, çok önceleri, ateş üzerinde et pişirirken gerekli olan şişlerin devamlı döndürülmesinde kullanılmıştır. Yüksek sıcaklıktaki havadan dönme elde etmek için, kanatlar da kullanılmaktaydı. Her ne kadar gaz türbininin keşfi 1791’de patent alan İngiliz John Barber’e dayanmaktaysa da, kompresörlü ilk gaz türbünü 1894’te Fransa’da, 1900’de Almanya’da, 1902’de ABD ve 1903’te Norveç’te ortaya çıkmıştır. Bunların verimleri düşük, kendileri büyüktü. İlk sanayi gaz türbini İsviçre’de Brown- Boveri tarafından monte edilmiştir. 4000 kilowattlık bir jenaratörü tahrik etmek için kullanılmakta ve verim ise % 18 civarındaydı. Çabuk devreye girebilmesi, güç-ağırlık oranının düşük olması yedek olarak seçilmesinde etkili olmuştur.
Ancak gaz türbinlerindeki en önemli gelişme, uçaklarda kullanılmalarıyla ortaya çıkmıştır. Bu tür uygulamada sıkıştırılmış gaz kısmen genişleyerek ancak kompresör çalıştıracak kadar bir enerji vermektedir. Gazdaki geriye kalan enerji ise gaza yüksek hız vermek ve bunun sonucu uçağı tahrik etmek için kullanılır.
Jet motorlarının gelişmesi İkinci Dünya Savaşında hız kazanmıştır. O zamandan bu yana jet motorlu uçaklar yaygınlaşmıştır. Uçaklarda, jet motorları, jet motorunun itici gücünden (turbojet) veya türbindeki dönme pervaneye aktarılarak (turboprop olarak) kullanılmaktadır. Bunun dışında gaz türbinlerinin diğer yaygın bir kullanış yeri de, Amerika ve Orta Doğudaki tabiî gaz hatlarında
pompalama işleridir. Bu türbinlerin gücü 5000 ile 10.000 beygir gücü civârındadır. Ayrıca dizel motorlu elektrik jenaratörlerinin yanında günün belirli saatlerindeki isteklere cevap vermek için takviye jenaratörü olarak kullanılır. Ayrıca kamyon, otobüs ve ağır hafriyat makinalarında da kullanılmaktadır. Bunlar 200-400 beygir gücü civarındadır. Savaş gemilerinde de gaz türbinleri, yüksek hız elde etmek için kullanılır. Ticari gemilerde ise, verim düşüklüğü ve kısmî yükleme yönünden kullanımı sadece deneme mahiyetindedir.
Demiryollarında; yolcu trenlerinde yüksek gücün ve düşük ağırlığın istendiği durumlarda tercih edilir.
