BITKILERDE ÜREME
I-Tohumsuz bitkilerde:
Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesi şeklinde gerçekleşen metagenez görülür.
Metagenez :
•Sporlar (n) çimlenerek hapolid gametofiti oluşutrurlar
•Gametofitlerde anteridyum (Erkek organ) ve Arkegonium (Dişi organ) gelişir
•Mitoz bölünme ilr anteridyumlarda sperm arkegoniumlarda ise ovum meydana gelir
•Uygun şartalarda döllenme gerçekleşir
•Oluşan zigottan(2n) sporofit (2n)gelişir
•Sporofitte sporangium (Spor kesesi) gelişir
•Sporangiumda bulunan spor ana hücrelerinden (2n) mayozla sporlar (n) oluşur.
Karayosunları :
•Gametofit döl baskındır
•Gametofit fotosentez yapar
•Sporofit döl gametofit üzerinde gelişir ve yarı parazittir
•İletim demetleri taşımaz.Eğrelti otları :
•Sporofit döl baskındır.
•İletim demetleri taşır.
•Fotosentez yapar.
•Sporofit döl çiçekli bitkilerdeki gövde,yaprak,kök ve çiçek rollerini üstlenir.
•Gametofit döl cılızdır.I-Tohumlu bitkiler:
Tohumlu bitkilerde üreme organı çiçeklerdir. Çiçek
Çiçekler bitkinin üreme organlarıdır.Tozlanma ve döllenme meydana gelince tohum ve meyve oluştururlar.çiçek kısımları ve görevleri :
• Çanak yaprak :tomurcuk açılana kadar koruma.
• Taç yaprak : böcekleri çekmek ve tozlaşmayı sağlamak
• Erkek organ: erkek üreme hücrelerini oluşturma
• Dişi organ: Dişi üreme hücresini,tohumu ve meyveyi oluşturmak A.Erkek organ (Stamen)
Sapçık (Filament)
•Anter (Başcık) kısmına destek olur
•Boy sayı ve özellikleri türe göre değişir
Başcık (Anter)
•Polen ana hücreleri taşır
•Mayoz görülür
•Polen oluşumunun gerçekleştiği yerdir
•Olgunlaşmada açılarak polenlerin serbest kalmasını sağlar
B.Dişi organ (Pistil)
Tepecik (Stigma)
•Nemli ve yapışkan özelliktedir
•Tozlaşmanın (Polinasyon)gerçekleştiği yerdir
•Tozlaşmaya göre değişim gösterir
•Polenin çimlenmesi için özel kimyasallar salgılanır
•Döllenmenin kontrolünde rol alırBoyuncuk (Stilus)
•Çimlenen polen tüpünün ovaryuma ulaşmasını sağlar
•Boyu türe göre değişir
•Döllenmenin kontrolünde rol alırDişi organ =Ovayum (Karpel)
•Tohum taslakları bulundurur
•Mayozla ,mitoz ve polimerizasyonla embriyo kesesinin oluştuğu yerdir
•Döllenmenin gerçekleştiği yerdir
•Tohum oluşumunun gerçekleştiği yerdir
•Meyve oluşumunda rol alır
•Yayılmada rol alırTohum taslağı /Embriyo kesesi
•N kromozomlu 8 çekirdek taşır
•Polar çekirdeklerin döllenmesi ile endosperm oluşur
•Yumurtanın döllenmesi ile bitki embriyosu oluşur
•Döllenmeler sonunda tohum haline dönüşür
Çiçeklerde Cinsiyet:
•Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organların hepsine sahip çiçeklere tam, eksiksiz ,
erdişi, erselik (Hermafrodit) çiçekler denir.
Örnek: Domates, biber, patlıcan gibi sebzeler ile elma, armut, erik,şeftali, portakal gibi meyve türlerinde erselik çiçekler bulunur.
•Bunlardan biri olmasa bile eksik çiçek denir.Yalnız erkek veya dişi organı olan çiçeklere
kusurlu’ çiçekler denir.
1.Tek evcikli bitkiler:
Eşey organlarından sadece birini bulunduran tek cinsli çiçekler eğer aynı bitki üzerinde bulunuyorsa, yani bir bitkinin üzerinde farklı yerlerde dişi veya erkek çiçekler yer alıyorsa bu bitkilere monoik (tek evcikli) bitkiler denir.
Örnek: Sebzelerden;kabak, kavun,karpuz, hıyar .meyvelerden; fındık,ceviz, kestane ve dut monoik çiçek yapısına sahiptir.
2.İki evcikli bitkiler:
Eşey organlarından sadece birini bulunduran tek cinsli çiçeklerde eğer erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı bitkilerde bulunuyorsa bu bitkilere de dioik (iki evcikli) bitkiler denir.
Örnek: Antepfıstığı, incir, hurma,papaya, kivi, ıspanak, kuşkonmaz dioik bitkilerdir.Başcık (Teka)larda polen oluşumu:
1-Başcıkta bulunan mikrospor ana hücresi mayoz geçirerek 4 tane haploid mikrospor oluşturur.
2-Mikrospor hücrelerinin nukleusları mitozla ikiye ayrılır
3-Oluşan iki mikro nukleus etraflarına bir miktar sitoplazma alırlar
4-Böylece tozlaşmayı sağlayacak polen oluşur
5-Polen nukleuslardan biri polendeki metabolizmayı kontrol eden vegetatif nucleus,diğeri ise döllenmeyi sağlayacak generatif (Doğurucu) nukleustur
6-Polen etrafında türe özgü ve tozlaşma biçimine uygun kabuk oluşur
Ovaryumda embriyo kesesinin oluşumu:
1-Megaspor ana hücresi mayozla 4 megaspor yapar,bunlardan 3 tanesi erir geri kalan bir tanesi megaspor olarak kalır.
2-Megaspor hücresinin nukleusu ard arda 3 kez mitoz gecirerek 8 nukleuslu hücre oluşur
3-Megaspor içindeki nukleuslardan 3 tanesi vegetal kutba nukleusları yerleşerek Antipod nucleusları oluşturur
4- 2 tanesi ortada polar nukleusları oluşturur
5-Geri kalan 3 nukleustan biri ovum diğerleride sinerjit nukleusları haline dönüşerek animal (Döllenme) kutbuna yerleşir.
6-Organizasyon bittiğinde döllenmeye hazır embriyo kesesi meydana gelmiştir Tozlaşma :
Bitkilerde çiçekte erkekorganda oluşan polenlerin memeliler , böcekler, yarasalar, kuşlar ve rüzgar aracılığı ile dişi organ stigmasına taşınmasına tozlaşma denir.1.Böcekler tozlaşma
•böceklerle tozlanan bitkilere entomofil bitkiler denir. Örnek: Domates, biber, elma ve şeftali
•erselik çiçek yapısı görülür.
•taç yaprakları böcekleri cezbetmek amacıyla güzel kokulu, gösterişlidir.
•bir çoğunda nektar salgılayan bezler vardır.
•stigmaları ve anterleri küçüktür
•çiçek tozları rüzgarla döllenene nazaran az, iri ve yapışkandır.
•böceklerle tozlanmada en önemli canlı türü arılardır, daha sonra ise kelebekler ve diğer böcekler gelir.2.Rüzgarla tozlaşma
•rüzgarla tozlanan bitkiler anemofil bitkiler denir
•rüzgarla tozlanan bitkiler genellikle bir cinsli çiçek bulundurur. Fındık, Ceviz, Dut,Kestane (tek evcikli=monoik) ile Hurma ve Antep fıstığı (ikievcikli=dioik türler) buna örnektir.
•bu bitkilerin çiçekleri gösterişli değildir, taç yaprakları ya hiç yoktur (Ceviz, Antep fıstığı) ya da çok küçüktür.
•nektar salgılamazlar,
•stigmaları çok parçalı pürüzlü ve geniştir.
•erkek organları büyük
•polen küçük ve sayısı oldukça fazladır.
Kendine tozlanma: Bir çiçeğin dişi organının aynı çeşide ait çiçek tozlarıyla tozlanmasına denir.
Yabancı tozlanma: Bir çiçeğin aynı türe ait başka bir çeşidin çiçek tozlarıyla tozlanmasına denir.
Polen çimlenmesi:
•dişi organın stigması üzerine gelen polenler stigma salgısını absorbe ederek çimlenir.
•polendeki porlardan polen tüpü gelişmeye başlar,
•polen tüpünün salgıladığı kütilaz enzimi ve stigmanın kütikul ile kaplı epidermis hücrelerini eriterek stilus içine girer
•stilus dokusu tarafından beslenir ve stilus dokusunu eritip ovaryuma ilerler.
•bu ilerlemede kimyasallar etkilidir ve kemotropizma gerçekleşirDöllenme:
polen yapısında bulunan genertif çekirdeğin , embriyo kesesinde bulunan yumurta hücresini döllemesidir.
•çimlenme ile oluşan polen tüpü içinde generatif çekirdek taşınır
•polen tüpü embriyo kesesi mikropiline (açıklık) ulaşınca generatif çekirdek mitozla iki sperm çekirdeğine dönüşür
•çekirdeklerden biri yumurtayı dölleyerek bitki embriyosunu oluşturur
•diğer çekirdek polar çekirdekleri dölleyerek endospermi oluşturur
•tohum taslağı tohum haline dönüşür
•çiçekte oluşan tohumun korunması ve taşınması için meyve gelişirNot:Çiçekli bitkilerden kapalı tohumlularda iki döllenme gerçekleşir
Tohum taslağında bulunan embriyo kesesi döllenmeden sonra tohum haline dönüşür.Tohum taslağı-----------------------TohumTohum yapısıa-Kabuk:
b-Endosperm:
c-Embriyo:
d-Çenekler (Kotiledonlar):
Tohumun Özellikleri :
1. Canlıdır.
2. Az miktarda su bulundurur.
3. İçinde embriyo olduğu için bitkinin bütün özelliklerini taşır.
4. Uygun şartlarda çimlenebilir.
5. Çimleninceye kadar besin üretemez yani fotosentez yapamaz.
6. Çimleninceye kadar çeneklerdeki besinlerle beslenir.
7.zamanla kuru ağırlığını kaybederTohumda uyku hali:
Çimlenme gücü:
Tohum dağılma
Tohumlar farklı yollar kullanarak yayılma ve dağılma gösterirler:
• Rüzgar
• Patlama
• Su
• Hayvanlar
• KuşlarÇimlenme sonucu bitkilerin oluşmasını sağlayan tohumlar su, rüzgâr, insanlar, hayvanlar (tarafından yenilerek veya hayvanlara yapışarak) ve meyveler sayesinde etrafa yayılarak uygun şartlarda çimlenirler ve yeni bir bitkiyi oluştururlar.• Yenilen meyve çekirdeklerinin etrafa atılması.
• Bazı dikenli meyvelerin hayvanların tüyüne takılarak taşınması.
• Bataklık ve su bitkilerinde su yoluyla tohumun taşınması.
• Tohum ve meyve hayvanlar için besin kaynağıdır. Hayvanlar tarafından yenilen meyvelerin çekirdekleri veya tohumları dışkı yoluyla uzak bölgelere taşınarak onların etrafa yayılması sağlanır.Örnek :
- Akçaağaç tohumları helikopter pervanesi gibi dönerek düşer ve yayılır.
- Atkestanesinin yeşil renkli dikenli meyveleri içindeki tohumlar olgunlaşınca meyve düşer ve içindeki tohum yayılmış olur.
- Karahindiba bitkisinin tohumları rüzgârla etrafa yayılır.
- Böğürtlen kuşlar tarafından yenir ve tohumları kuşların dışkıları ile etrafa yayılırTohumda çimlenmesi:
Gerekli şartlar:
Çimlenme mekanizması
Bitki gelişmesinde rol alan faktörlerA-Su:
B-Sıcaklık:
C-Işık:
D-pH,Tuz ve Mineral:
E-Hormonlar:
Bitkisel hormonlar bitkinin büyümesi,yaprak-çiçek açması, yönelim, meyva oluşumu,Tohumda uyku ve çimlenme vb. yaşamsal olayların gerçekleşmesinde rol alırlar
Not:Bu faktörlerin etkinliği farklı türler için değişebilir.Değişik türlerde özel adaptasyonlar görülür.Meyve:
Döllenmiş tohum taslağı (embriyo) tohumu oluştururken, başta yumurtalık olmak üzere çiçeğin diğer kısımları gelişerek meyveyi oluşturur. O halde tohum ve tohumu çevreleyen kısımların hepsine meyve denir.
Meyvenin temel görevi tohumu korumak ve tohumun taşınıp dağılmasına yardımcı olmaktır.
Açık Tohumlular :
Tohumları açıkta gelişen, meyve yaprakları tarafından örtülmeyen bitkilerdir.
Örnek : Çam, ladin, köknar, sedir. (Genelde meyvesiz ağaçlar).
Kapalı Tohumlular :
Tohumları meyve yaprakları tarafından örtülmüş olan bitkilerdir. Kapalı tohumlular, tohumlarındaki çenek sayısına göre tek çenekli ve çift çenekli bitkiler olarak iki grupta incelenirler.
Tek Çenekliler :
Tohumunda tek çenek olan genelde otsu, tek yıllık bitkilerdir.
1. Otsu bitkilerdir.
2. Saçak köklüdürler.
3. Kambiyum dokuları yoktur. Bu nedenle enine büyümezler.
4. İletim boruları düzensizdir.
5. Yaprakları paralel damarlıdır.
6. Yaprakları ince ve şerit şekillidir.
7. Yaprak sapı yoktur.
8. Çiçek sayıları 3 veya 6 nın katları şeklindedir.
Örnek : çim, tahıllar, soğan, mısır.Çift Çenekliler :
Tohumunda çift çenek olan bitkilerdir.
1. Genelde odunsu bitkilerdir.
2. Kazık köklüdürler.
3. Kambiyum dokuları bulunur. Bu nedenle enine büyüyebilirler.
4. İletim boruları düzenlidir.
5. Yaprakları tüysü (ağ) damarlıdır.
6. Yaprakları geniş ve parçalı şekillidir.
7. Yaprak sapı bulunur.
8. Çiçek sayıları 4 veya 5 in katları şeklindedir.
Örnek : nohut,baklagiller,elma.
İyi forumlar...
I-Tohumsuz bitkilerde:
Eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip etmesi şeklinde gerçekleşen metagenez görülür.
Metagenez :
•Sporlar (n) çimlenerek hapolid gametofiti oluşutrurlar
•Gametofitlerde anteridyum (Erkek organ) ve Arkegonium (Dişi organ) gelişir
•Mitoz bölünme ilr anteridyumlarda sperm arkegoniumlarda ise ovum meydana gelir
•Uygun şartalarda döllenme gerçekleşir
•Oluşan zigottan(2n) sporofit (2n)gelişir
•Sporofitte sporangium (Spor kesesi) gelişir
•Sporangiumda bulunan spor ana hücrelerinden (2n) mayozla sporlar (n) oluşur.
Karayosunları :
•Gametofit döl baskındır
•Gametofit fotosentez yapar
•Sporofit döl gametofit üzerinde gelişir ve yarı parazittir
•İletim demetleri taşımaz.Eğrelti otları :
•Sporofit döl baskındır.
•İletim demetleri taşır.
•Fotosentez yapar.
•Sporofit döl çiçekli bitkilerdeki gövde,yaprak,kök ve çiçek rollerini üstlenir.
•Gametofit döl cılızdır.I-Tohumlu bitkiler:
Tohumlu bitkilerde üreme organı çiçeklerdir. Çiçek
Çiçekler bitkinin üreme organlarıdır.Tozlanma ve döllenme meydana gelince tohum ve meyve oluştururlar.çiçek kısımları ve görevleri :
• Çanak yaprak :tomurcuk açılana kadar koruma.
• Taç yaprak : böcekleri çekmek ve tozlaşmayı sağlamak
• Erkek organ: erkek üreme hücrelerini oluşturma
• Dişi organ: Dişi üreme hücresini,tohumu ve meyveyi oluşturmak A.Erkek organ (Stamen)
Sapçık (Filament)
•Anter (Başcık) kısmına destek olur
•Boy sayı ve özellikleri türe göre değişir
Başcık (Anter)
•Polen ana hücreleri taşır
•Mayoz görülür
•Polen oluşumunun gerçekleştiği yerdir
•Olgunlaşmada açılarak polenlerin serbest kalmasını sağlar
B.Dişi organ (Pistil)
Tepecik (Stigma)
•Nemli ve yapışkan özelliktedir
•Tozlaşmanın (Polinasyon)gerçekleştiği yerdir
•Tozlaşmaya göre değişim gösterir
•Polenin çimlenmesi için özel kimyasallar salgılanır
•Döllenmenin kontrolünde rol alırBoyuncuk (Stilus)
•Çimlenen polen tüpünün ovaryuma ulaşmasını sağlar
•Boyu türe göre değişir
•Döllenmenin kontrolünde rol alırDişi organ =Ovayum (Karpel)
•Tohum taslakları bulundurur
•Mayozla ,mitoz ve polimerizasyonla embriyo kesesinin oluştuğu yerdir
•Döllenmenin gerçekleştiği yerdir
•Tohum oluşumunun gerçekleştiği yerdir
•Meyve oluşumunda rol alır
•Yayılmada rol alırTohum taslağı /Embriyo kesesi
•N kromozomlu 8 çekirdek taşır
•Polar çekirdeklerin döllenmesi ile endosperm oluşur
•Yumurtanın döllenmesi ile bitki embriyosu oluşur
•Döllenmeler sonunda tohum haline dönüşür
•Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organların hepsine sahip çiçeklere tam, eksiksiz ,
erdişi, erselik (Hermafrodit) çiçekler denir.
Örnek: Domates, biber, patlıcan gibi sebzeler ile elma, armut, erik,şeftali, portakal gibi meyve türlerinde erselik çiçekler bulunur.
•Bunlardan biri olmasa bile eksik çiçek denir.Yalnız erkek veya dişi organı olan çiçeklere
kusurlu’ çiçekler denir.
Eşey organlarından sadece birini bulunduran tek cinsli çiçekler eğer aynı bitki üzerinde bulunuyorsa, yani bir bitkinin üzerinde farklı yerlerde dişi veya erkek çiçekler yer alıyorsa bu bitkilere monoik (tek evcikli) bitkiler denir.
Örnek: Sebzelerden;kabak, kavun,karpuz, hıyar .meyvelerden; fındık,ceviz, kestane ve dut monoik çiçek yapısına sahiptir.
2.İki evcikli bitkiler:
Eşey organlarından sadece birini bulunduran tek cinsli çiçeklerde eğer erkek ve dişi çiçekler ayrı ayrı bitkilerde bulunuyorsa bu bitkilere de dioik (iki evcikli) bitkiler denir.
Örnek: Antepfıstığı, incir, hurma,papaya, kivi, ıspanak, kuşkonmaz dioik bitkilerdir.Başcık (Teka)larda polen oluşumu:
1-Başcıkta bulunan mikrospor ana hücresi mayoz geçirerek 4 tane haploid mikrospor oluşturur.
2-Mikrospor hücrelerinin nukleusları mitozla ikiye ayrılır
3-Oluşan iki mikro nukleus etraflarına bir miktar sitoplazma alırlar
4-Böylece tozlaşmayı sağlayacak polen oluşur
5-Polen nukleuslardan biri polendeki metabolizmayı kontrol eden vegetatif nucleus,diğeri ise döllenmeyi sağlayacak generatif (Doğurucu) nukleustur
6-Polen etrafında türe özgü ve tozlaşma biçimine uygun kabuk oluşur
Ovaryumda embriyo kesesinin oluşumu:
1-Megaspor ana hücresi mayozla 4 megaspor yapar,bunlardan 3 tanesi erir geri kalan bir tanesi megaspor olarak kalır.
2-Megaspor hücresinin nukleusu ard arda 3 kez mitoz gecirerek 8 nukleuslu hücre oluşur
3-Megaspor içindeki nukleuslardan 3 tanesi vegetal kutba nukleusları yerleşerek Antipod nucleusları oluşturur
4- 2 tanesi ortada polar nukleusları oluşturur
5-Geri kalan 3 nukleustan biri ovum diğerleride sinerjit nukleusları haline dönüşerek animal (Döllenme) kutbuna yerleşir.
6-Organizasyon bittiğinde döllenmeye hazır embriyo kesesi meydana gelmiştir Tozlaşma :
•böceklerle tozlanan bitkilere entomofil bitkiler denir. Örnek: Domates, biber, elma ve şeftali
•erselik çiçek yapısı görülür.
•taç yaprakları böcekleri cezbetmek amacıyla güzel kokulu, gösterişlidir.
•bir çoğunda nektar salgılayan bezler vardır.
•stigmaları ve anterleri küçüktür
•çiçek tozları rüzgarla döllenene nazaran az, iri ve yapışkandır.
•böceklerle tozlanmada en önemli canlı türü arılardır, daha sonra ise kelebekler ve diğer böcekler gelir.2.Rüzgarla tozlaşma
•rüzgarla tozlanan bitkiler anemofil bitkiler denir
•rüzgarla tozlanan bitkiler genellikle bir cinsli çiçek bulundurur. Fındık, Ceviz, Dut,Kestane (tek evcikli=monoik) ile Hurma ve Antep fıstığı (ikievcikli=dioik türler) buna örnektir.
•bu bitkilerin çiçekleri gösterişli değildir, taç yaprakları ya hiç yoktur (Ceviz, Antep fıstığı) ya da çok küçüktür.
•nektar salgılamazlar,
•stigmaları çok parçalı pürüzlü ve geniştir.
•erkek organları büyük
•polen küçük ve sayısı oldukça fazladır.
Kendine tozlanma: Bir çiçeğin dişi organının aynı çeşide ait çiçek tozlarıyla tozlanmasına denir.
Yabancı tozlanma: Bir çiçeğin aynı türe ait başka bir çeşidin çiçek tozlarıyla tozlanmasına denir.
•dişi organın stigması üzerine gelen polenler stigma salgısını absorbe ederek çimlenir.
•polendeki porlardan polen tüpü gelişmeye başlar,
•polen tüpünün salgıladığı kütilaz enzimi ve stigmanın kütikul ile kaplı epidermis hücrelerini eriterek stilus içine girer
•stilus dokusu tarafından beslenir ve stilus dokusunu eritip ovaryuma ilerler.
•bu ilerlemede kimyasallar etkilidir ve kemotropizma gerçekleşirDöllenme:
polen yapısında bulunan genertif çekirdeğin , embriyo kesesinde bulunan yumurta hücresini döllemesidir.
•çimlenme ile oluşan polen tüpü içinde generatif çekirdek taşınır
•polen tüpü embriyo kesesi mikropiline (açıklık) ulaşınca generatif çekirdek mitozla iki sperm çekirdeğine dönüşür
•çekirdeklerden biri yumurtayı dölleyerek bitki embriyosunu oluşturur
•diğer çekirdek polar çekirdekleri dölleyerek endospermi oluşturur
•tohum taslağı tohum haline dönüşür
•çiçekte oluşan tohumun korunması ve taşınması için meyve gelişirNot:Çiçekli bitkilerden kapalı tohumlularda iki döllenme gerçekleşir
- Döllenme: Ovum(n) + Sperm (n)=Embriyo (2n)
- Döllenme
lar nuc.(n)+Polar nuc.(n)+Sperm(n)=Endosperm (3n)
- Tohumu örter
- Kabuğu oluşturan hücrelerin çeperleri mantarlaşmış ve odunlaşmıştır
- Tohumu su kayıbından,mekanik etkilerden,kimyasal ve biyolojik etkilerden korur
- Kalınlığı şekli ve yapısal özellikleri türe göre değişir
- Kabuğu oluşturan hücreler 2n kromozomludur
b-Endosperm:
- Açık tohumlularda sadece polar nucleuslardan döllenmeden gelişir ve n kromozomlu hücrelerden oluşur
- Kapalı tohumlularda polar nucleusların döllenmesi ile oluşan triploid 3n kromozomlu hücrelerden oluşur
- Türe göre farklı yoğunluklarda olmak üzere karbonhidrat,yağ ve protein depolar
- Çimleninceye kadar hetotrof olan bitki embriyosunun madde ihtiyacını karşılar
- Çimlenince endospermin görevini yapraklar üstlenir
c-Embriyo:
- Ovumun spermle döllenmesi ile oluşur ve 2n kromozomludur
- Embriyonik gövde ve kök taşır
- Tohum çimleninceye kadar yavaşca gelişir
d-Çenekler (Kotiledonlar):
- Embriyoya bağlı olarak gelişir
- Endospermden besin alarak bitki çimleninceye kadar onu besler
- Çimlenmeden sonra bir süre fotosentezde yapar(Dikotillerde)
- Soğan,zambak vb.de tek çenek, sebzeler,çalılar,ağaçlar vb.de iki çenek, çamgillerde çok çenek bulunur
Tohumun Özellikleri :
1. Canlıdır.
2. Az miktarda su bulundurur.
3. İçinde embriyo olduğu için bitkinin bütün özelliklerini taşır.
4. Uygun şartlarda çimlenebilir.
5. Çimleninceye kadar besin üretemez yani fotosentez yapamaz.
6. Çimleninceye kadar çeneklerdeki besinlerle beslenir.
7.zamanla kuru ağırlığını kaybederTohumda uyku hali:
- Tohumda metabolizma yavaş fakat devam etmektedir
- Süre tohum kabuğuna ve besin miktarına bağlıdır
- Kuru ve soğuk koşullarda uyku halinde kalarak canlılığı korumakta ve neslin devamını garanti altına almaktadır
- Tohumlarda uyku halinin devamı sağlayan hormon absisik asittir
- Tohumlarda canlı ve çimlenme yetenekli kalma süresi türe göre değişir
Çimlenme gücü:
- Tohum kabuğu kalınlığına
- Tohumdaki su miktarının azlığına
- Depo besinlerden yağ yerine nişastanın varlığına bağlı olarak artar.
Tohum dağılma
Tohumlar farklı yollar kullanarak yayılma ve dağılma gösterirler:
• Rüzgar
• Patlama
• Su
• Hayvanlar
• KuşlarÇimlenme sonucu bitkilerin oluşmasını sağlayan tohumlar su, rüzgâr, insanlar, hayvanlar (tarafından yenilerek veya hayvanlara yapışarak) ve meyveler sayesinde etrafa yayılarak uygun şartlarda çimlenirler ve yeni bir bitkiyi oluştururlar.• Yenilen meyve çekirdeklerinin etrafa atılması.
• Bazı dikenli meyvelerin hayvanların tüyüne takılarak taşınması.
• Bataklık ve su bitkilerinde su yoluyla tohumun taşınması.
• Tohum ve meyve hayvanlar için besin kaynağıdır. Hayvanlar tarafından yenilen meyvelerin çekirdekleri veya tohumları dışkı yoluyla uzak bölgelere taşınarak onların etrafa yayılması sağlanır.Örnek :
- Akçaağaç tohumları helikopter pervanesi gibi dönerek düşer ve yayılır.
- Atkestanesinin yeşil renkli dikenli meyveleri içindeki tohumlar olgunlaşınca meyve düşer ve içindeki tohum yayılmış olur.
- Karahindiba bitkisinin tohumları rüzgârla etrafa yayılır.
- Böğürtlen kuşlar tarafından yenir ve tohumları kuşların dışkıları ile etrafa yayılırTohumda çimlenmesi:
Gerekli şartlar:
- Su: Kabuğun çatlaması,embriyonun serbest kalması ve enzimatik reaksiyonlar için gereklidir
- Oksijen:Artan metabolizma için gerekli enerji oksijenli solunumla karşılanır
- Sıcaklık:Artan enzim etkinliği uygun sıcaklıklarda gerçekleşir
- Işık:Bazı türlerde (Tütün) çimlenmede ışığa ihtiyaç duyulur.
Çimlenme mekanizması
- Şartlar uygun olduğunda tohum su alarak şişer ve tohum kabuğu çatlar
- Alınan su tohumda absisik asit etkinliğini kırar
- Alınan suyun etkisi ile endosperm hücreleri giberillin üretir.
- Giberillin absisik asidin etkinliğini azaltırken amilaz etkinliğini artırırı
- Amilaz etkisi ile nişasta glikoza parçalanır
- Oluşan glikoz çatlayan kabukla beraber alınan fazla miktardaki O2 kullanılarak solunumda harcanır
- Çimlenme ile beraber tohumda ağırlık azalması gerçekleşir
- Metabolizmanın hızlanması ile beraber hücre bölünmesi hızlanır
- Meristem etkisi ile bitkiye yeni hücre ve dokular katılır
- Bitki uç meristemi ile boyca,kambiyum ile ence kalınlaşarak büyür.
Bitki gelişmesinde rol alan faktörlerA-Su:
- Turgor oluşumu
- Madde taşınımı
- Fotosentezde organik madde sentezi
- Terleme ile ısı düzenlenmesi
- Stomaların çalışması
- Enzimatik reaksiyonlar için ortam
- Hidroliz reaksiyonlarının gerçekleşmesi
B-Sıcaklık:
- Enzim etkinliği ve metabolizmada etkendir
- Terleme üzerine etkendir
- Topraktan su alınımıda etkendir
C-Işık:
- Klorofil sentezinde gereklidir
- Fotosentezde gereklidir
- Bazı türlerde çimlenmede gereklidir
D-pH,Tuz ve Mineral:
- Enzim etkinliği için gereklidir
- Bazı moleküllerin (Enzim,hormon,pigment vb.) yapısına katılır
E-Hormonlar:
Bitkisel hormonlar bitkinin büyümesi,yaprak-çiçek açması, yönelim, meyva oluşumu,Tohumda uyku ve çimlenme vb. yaşamsal olayların gerçekleşmesinde rol alırlar
Not:Bu faktörlerin etkinliği farklı türler için değişebilir.Değişik türlerde özel adaptasyonlar görülür.Meyve:
Döllenmiş tohum taslağı (embriyo) tohumu oluştururken, başta yumurtalık olmak üzere çiçeğin diğer kısımları gelişerek meyveyi oluşturur. O halde tohum ve tohumu çevreleyen kısımların hepsine meyve denir.
Meyvenin temel görevi tohumu korumak ve tohumun taşınıp dağılmasına yardımcı olmaktır.
- Gerçek Meyve: Yalnız yumurtalığın gelişmesiyle oluşan meyvedir. Ör: Portakal, limon, kavun, böğürtlen.
- Yalancı Meyve: yumurtalıkla beraber çiçeğin diğer organlarının da gelişmesiyle oluşan meyvedir.
Ör: elma, armut, incir. Bunlarda etli ve tatlı kısımlar çiçek tablasından oluşmuştur. - Etli meyve: Besin ve su biriktirerek etlenen meyvelere etli meyveler denir. Erik, kayısı, kiraz, domates, üzüm
- Kuru meyve : Bazı bitkilerde meyve etlenmez. Bunlara kuru meyve denir. Fındık, ayçiçeği, haşhaş, kestane, bakla, fasulye
Açık Tohumlular :
Tohumları açıkta gelişen, meyve yaprakları tarafından örtülmeyen bitkilerdir.
Örnek : Çam, ladin, köknar, sedir. (Genelde meyvesiz ağaçlar).
Kapalı Tohumlular :
Tohumları meyve yaprakları tarafından örtülmüş olan bitkilerdir. Kapalı tohumlular, tohumlarındaki çenek sayısına göre tek çenekli ve çift çenekli bitkiler olarak iki grupta incelenirler.
Tek Çenekliler :
Tohumunda tek çenek olan genelde otsu, tek yıllık bitkilerdir.
1. Otsu bitkilerdir.
2. Saçak köklüdürler.
3. Kambiyum dokuları yoktur. Bu nedenle enine büyümezler.
4. İletim boruları düzensizdir.
5. Yaprakları paralel damarlıdır.
6. Yaprakları ince ve şerit şekillidir.
7. Yaprak sapı yoktur.
8. Çiçek sayıları 3 veya 6 nın katları şeklindedir.
Örnek : çim, tahıllar, soğan, mısır.Çift Çenekliler :
Tohumunda çift çenek olan bitkilerdir.
1. Genelde odunsu bitkilerdir.
2. Kazık köklüdürler.
3. Kambiyum dokuları bulunur. Bu nedenle enine büyüyebilirler.
4. İletim boruları düzenlidir.
5. Yaprakları tüysü (ağ) damarlıdır.
6. Yaprakları geniş ve parçalı şekillidir.
7. Yaprak sapı bulunur.
8. Çiçek sayıları 4 veya 5 in katları şeklindedir.
Örnek : nohut,baklagiller,elma.
İyi forumlar...
